plerisque accidit, ut praesidio litterarum  diligentiam  in  perdiscendo  ac 
memoriam remittant. Imprimis hoc volunt  persuadere,  non  interire  animas, 
sed ab aliis post mortem transire ad alios, atque  hoc  maxime  ad  virtutem 
excitari putant, metu mortis neglecto. Multa praeterea  de  sideribus  atque 
eorum motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de  rerum  natura,  de  deorum 
immortalium vi ac potestate disputant et iuventuti tradunt. 
                                               (Caes. B. G. lib. VI, c. XIV) 
                                 Вариант IV 
  Deum maxime Mercurium colunt; huius sunt prurima simulacra;  hunc  omnium 
inventorem  artium  ferunt,  hunc  viarum  atque  itinerum  ducem,  hunc  ad 
quaestus pecuniae mercaturasque habere vim maximam  arbitrantur.  Post  hunc 
Appolinem et Martem et Iovem et Minervam. De his eandem fere,  quam  relique 
gentes, habent opinionem: Appolinem morbos depellere, Minervam operum  atque 
artificiorum initia tradere, Iovem imperium caelestium tenere, Martem  bella 
regere. Huic, quum proelio dimicare constituerunt, ea, quae bello  ceperint, 
plerumque devovent; quum superaverunt, animalia capta  immolant  reliquasque 
res in unum locum conferunt. Multis in civitatibus  harum  rerum  exstructos 
tumulos  locis  consecratis  conspicari  licet;  neque  saepe  accidit,   ut 
neglecta quispiam religione aut capta apud se occultare, aut posita  tollere 
auderet, gravissimumque ei rei supplicium cum cruciatu constitutum est. 
                                              (Caes. B. G. lib. VI, c. XVII) 
                                  Вариант V 
  Viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis  nomine  acceperunt,  tantas  ex 
suis bonis aestimatione facta cum dotibus communicant. Huius omnis  pecuniae 
coniunctim ratio habetur fructusque servantur: uter  eorum  vita  superavit, 
ad eum pars utriusque cum fructibus superiorum temporum  pervenit.  Viri  in 
uxores, sicuti in liberos, vitae necisque habent potestatem; et  quum  pater 
familiae illustriore loco natus decessit, eius propinqui conveniunt  et,  de 
morte  si  res  in  suspitionem  venit,  de  uxoribus  in   servilem   modum 
quaestionem habent et,  si  compertum  est,  igni  atque  omnibus  tormentis 
excruciatas interficiunt.  Funera  sunt  pro  cultu  Gallorum  magnifica  et 
sumptuosa;  omniaque,  quae  vivis  cordi  fuisse  arbitrantur,   in   ignem 
inferunt, etiam animalia, ac paulo supra hanc memoriam  servi  et  clientes, 
quos  ab  iis  dilectos  esse  constabat,  iustis  funeribus  confectis  una 
cremabantur. 
                                               (Caes. B. G. lib. VI, c. XIX) 
                                    СЛОВА 
|aestimatio, onis f      |noctu ночью             | 
|оценка                  |Orgetorix, igis m       | 
|castellum, i n небольшое|Оргеториг               | 
|укрепление              |perdisco, didici, – 3   | 
|conatus, us m попытка   |выучивать наизусть      | 
|coniunctim сообща       |perduco, xi, ctum 3     | 
|consecratus, a, um      |проводить               | 
|священный               |perrumpo, rupi, ruptum 3| 
|conspicor, atus sum 1   |прорваться              | 
|заметить                |potior, itus sum 4      | 
|cremo 1 сжигать         |овладеть                | 
|cruciatus, us m мучение,|quaestio, onis f допрос | 
|пытка                   |quaestus, us m          | 
|cupidus, a, um жаждущий |приобретение            | 
|deiicio, ieci, iectum 3 |ratis, is f плот        | 
|сбрасывать, лишать      |remitto, misi, missum 3 | 
|depello, puli, pulsum 3 |терять                  | 
|отгонять, отражать      |Rhodanus, i m Родан     | 
|dispono, posui, positum |(ныне Рона)             | 
|3 располагать           |sedecim шестнадцать     | 
|ditissimus см. dives    |sua sponte по доброй    | 
|dos, dotis f приданое   |воле                    | 
|excrucio 1 истязать,    |sumptuosus, a, um       | 
|мучить                  |богатый, пышный         | 
|funus, eris n похороны  |suspicio, onis f        | 
|immunitas, atis f льгота|подозрение              | 
|                        |vacatio, onis f         | 
|intereo, ii, itum, ire  |освобождение            | 
|погибать                |versus, us m            | 
|Iura, ae m Юра (гора)   |стихотворная строка     | 
|inventor, oris m        |viceni, ae, a по        | 
|изобретатель            |двадцать                | 
|invitus, a, um неохотный|Lemannus, i m Леманнское| 
|                        |озеро                   | 
|                        |Messala, ae m Мессала   | 
|                        |navis, is f корабль     | 
                Тексты для домашнего чтения второго семестра 
           Гай Юлий Цезарь (100 г. до н. э. – 15 марта 44 г. до н. э.) 
                        Commentarii de bello Gallico 
                            Liber I, caput XXXIX 
  Dum paucos  dies  ad  Vesontionem  rei  frumentariae  commeatusque  causa 
moratur, ex percontacione nostrorum vocibusque Gallorum ac  mercatorum,  qui 
ingenti   magnitudine   corporum   Germanos,   incredibili   virtute   atque 
exercitatione  in  armis  esse  praedicabant  (saepenumento  sese  cum   his 
congressos ne vultum quidem atque aciem oculorum dicebant  ferre  potuisse), 
tantus subito timor omnem exercitum occupavit,  ut  non  mediocriter  omnium 
mentes animosque perturbaret. 
                         Liber VI, capta XXI – XXIV. 
  XXI. 1. Germani multum ab hac consuetudine differunt. Nam  neque  druides 
habent, qui rebus divinis praesint,  neque  sacrificiis  student.  2  Deorum 
numero eos solos ducunt, quos cernunt  et  quorum  aperte  opibus  iuvantur, 
Solem et Vulcanum et Lunam, reliquos  ne  fama  quidem  acceperunt.  3  Vita 
omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit: ab  parvulis 
labori  ac  duritiae  student.  4  Qui  diutissime  impuberes  permanserunt, 
maximam inter suos ferunt laudem: hoc  ali  staturam,  ali  vires  nervosque 
confirmari putant. 5 Intra annum vero vicesimum  feminae  notitiam  habuisse 
in turpissimis habent  rebus;  cuius  rei  nulla  est  occultatio,  quod  et 
promiscue  in  fluminibus  perluuntur  et  pellibus  aut   parvis   rhenonum 
tegimentis utuntur magna corporis parte nuda. 
  XXII. 1. Agriculture non student, maiorque pars eorum  victus  in  lacte, 
caseo, carne consistit. 2 Neque quisquam afri modum certum aut  fines  habet 
proprios;  sed  magistratus  ac  principes  in   annos   singulos   gentibus 
cognationibusque hominum, qui tum una coierunt, quantum et  quo  loco  visum 
est agri, attribuunt atque anno  post  alio  transire  cogunt.  3  Eius  rei 
multas afferunt causas: ne assidua consuetudine capti studium belli  gerendi 
agricultura  commutent;  ne  latos  fines  parare  studeant,  potentioresque 
humiliores possessionibus expellant; ne accuratius ad frigora  atque  aestus 
vitandos aedificent; ne qua oriatur pecuniae cupiditas, qua ex re  factiones 
dissensionesque nascuntur; 4 ut  animi  aequitate  plebem  contineant,  quum 
suas quisque opes cum potentissimis aequari videat. 
  XXIII 1. Civitatibus maxima laus est quam latissime  circum  se  vastatis 
finibus solitudines habere. 2 Hoc  proprium  virtutis  existimant,  expulsos 
agris finitimos cedere, neque quemquam prope audere consistere; 3 simul  hoc 
se fore tutiores arbitrantur, repentinae incursionis timore sublato. 4  Quum 
bellum civitas aut illatum defendit aut infert, magistratus,  qui  ei  bello 
praesint, ut vitae  necisque  habeant  potestatem,  deliguntur.  5  In  pace 
nullus est communis magistratus, sed principes regionum atque pagorum  inter 
suos  ius  dicunt  controversiasque  minuunt.  6  Latrocinia  nullam  habent 
infamiam, quae extra fines cuiusque civitatis  fiunt,  atque  ea  iuventutis 
exercendae ac desidiae minuendae causa fieri praedicant. 7  Atque  ubi  quis 
ex  principibus  in  concilio  dixit,  se  ducem  fore,  qui  sequi  velint, 
profiteantur, consurgunt ii, qui  et  causam  et  hominem  probant,  suumque 
auxilium pollicentur atque ab multitudine cjllaudantur: 8 qui ex his  secuti 
non sunt, in desertorum ac proditorum numero dicuntur, omniumque  his  rerum 
postea fides derogatur. 9 Hospitem violare fas non  putant;  qui  quaque  de 
causa ad eos venerunt, ab iniuria prohibent, sanctos habent,  hisque  omnium 
domus patent victusque communicatur. 
  XXIV. 1. Ac fuit antea tempus, quum Germanos  Galli  virtute  superarent, 
ultro bella inferrent, propter hominum multitudinem  agrique  inopiam  trans 
Rhenum colonias mitterent. 2 Itaque ea, quae  fertilissima  Germaniae  sunt, 
loca circum Hercyniam silvam, quam Eratostheni  et  quibusdam  Graecis  fama 
notam  esse  video,  quam  illi   Orcyniam   apellant,   Volcae   Tectosages 
occupaverunt atque ibi consederunt; 3 quae gens ad hoc  tempus  his  sedibus 
sese continet summamque habet iustitiae  et  bellicae  laudis  opinionem.  4 
Nunc,  quod  in  eadem  inopia,  egestate,  patientia,  qua  ante,   Germani 
permanent,  eodem  victu  et  cultu  corporis  utuntur,   5   Gallis   autem 
provinciarum propinquitas et transmarinarum rerum notitia  multa  ad  copiam 
atque  usus  largitur,  6  paulatim  assuefacti  superari  multisque   victi 
proeliis ne se quidem ipsi cum illis virtute comparant. 
      Публий Корнелий Тацит (около 55 года н.э. – около 120 года н.э.) 
                                  Germania 
  I. Germania omnis a  Gallis  Raetisque  et  Pannoniis  Rheno  et  Danubio 
fluminibus, a Sarmatis Dacisque mutuo metu aut  montibus  separatur.  Cetera 
Oceanus ambit, latos sinus et insularum immensa spatia complectens... 
  II.  Ipsos  Germanos  indigenas  crediderim,  minimeque  aliarum  gentium 
adventibus  et  hospitiis  mixtos,  quia  nec  terra  olim   sed   classibus 
advehebantur, qui mutare sedes  quaerebant,  et  immensus  ultra  utque  sic 
dixerim adversus Oceanus raris ab orbe nostro navibus aditur. 
  Quis porro, praeter periculum horridi et ignoti maris,  Asia  aut  Africa 
aut Italia  relicta  Germaniam  peteret,  informem  terris,  asperam  coelo, 
tristem cultu aspectuque, nisi si patria sit?.. 
  IV. Ipse eorum opinionibus accedo, qui  Germaniae  populos  nullis  aliis 
aliarum nationum connubiis infectos  propriam  et  sinceram  et  tantum  sui 
similem  gentem  exstitisse  arbitrantur.  Unde  habitus  quoque   corporum, 
quamquam in tanto hominum numero, idem omnibus; truces  et  caerulei  oculi, 
rutilae comae, magna corpora et tantum  ad  impetum  valida;  laboris  atque 
operum non eadem patientia;  minimeque  sitim  aestumque  tolerare,  frigora 
atque inediam coelo solove assueverunt. 
  V. Terra, etsi aliquando specie differt, in universum  tamen  aut  silvis 
horrida, aut paludibus foeda, humidior qua Gallias,  ventosior  qua  Noricum 
et Pannoniam aspicit, satis ferax, frugiferarum arborum, impatiens,  pecorum 
fecunda, sed plerumque improcera. Ne armentis quidem suus honor  aut  gloria 
frontis; numero gaudent, eaeque solae et gratissimae opes sunt. Argentum  et 
aurum propitiine an irati dii negaverint, dubito.  Nec  Tamen  affermaverim, 
nullam Germaniae venam argentum aurumve gignere; quis  enim  scrutatus  est? 
Possessione et usu haud perinde afficiuntur. Est videre apud illos  argentea 
vasa, legatis et principibus eorum muneri data, non in alia  utilitate  quam 
quae  humo  finguntur;  quamquam  proximi  ob  usum  commerciorum  aurum  et 
argentum in precio habent,  formasque  quasdam  nostrae  pecuniae  agnoscunt 
atque eligunt.  Interiores  simplicius  et  antiquius  permutatione  mercium 
utuntur.  Pecuniam  probant  veterem  et  diu  notam,  serratos  bigatosque. 
Argentum quoque magis quam aurum sequuntur, nulla  affectatione  anumi,  sed 
quia numerus argenteorum facilior usui est promiscua ac vilia mercantibus. 
  VI. Ne ferrum quidem superest, sicut ex genere telorum  colligitur.  Rari 
gladiis aut maioribus lanceis utuntur. Hastas vel ipsorum  vocabulo  frameas 
gerunt angusto et brevi ferro sed ita acri  et  ad  usum  habili,  ut  eodem 
telo, prout ratio poscit, vel cominus vel enimus pugnent.  Et  eques  quidem 
scuto frameaque  contentus  est;  pedites  et  missilia  spargunt,  pluraque 
singuli  atque  immensum  vibrant  nudi  aut  sagulo  leves.  Nulla   cultus 
iactatio; scuta tantum lectissimis coloribus  distinguunt.  Paucis  loricae, 
vix  uni  alterive  cassis  aut  galea.  Equi  non  forma,  non   velocitate 
conspicui... 
  In  universum  aestimanti  plus  penes  peditem  roboris,   eoque   mixti 
proeliantur, apta et congruente  ad  equestrem  pugnam  velocitate  peditum, 
quos ex omni iuventute delectos ante aciem  locant.  Definitur  et  numerus; 
centeni ex singulis pagis sunt, idque ipsum inter  suos  vocantur,  et  quod 
primo numerus fuit, iam nomen et honor est. 
  Acies per cuneos componitur. Cedere loco, dummodo rursus instes, consilii 
quam  formidinis  arbitrantur.  Corpora  suorum  etiam  in  dubiis  proeliis 
referunt. Scutum reliquisse praecupuum flagitium, nec aut sacris adesse  aut 
concilium inire ignominioso  fas,  multique  superstites  bellorum  infamiam 
laqueo finierunt. 
  VII. Reges ex nobilitate, duces ex virtute sumunt. Nec  regibus  infinita 
aut libera potestas, et duces exemplo potius quam imperio,  si  prompti,  si 
conspicui,  si  ante  aciem  agant,  admiratione  praesunt.  Ceterum   neque 
animadvertere  neque  vincire,  ne  verberare   quidem   nisi   sacerdotibus 
permissum, non quasi in poenam nec ducis iussu,  sed  velut  deo  imperante, 
quem adesse bellantibus  credunt;  effigiesque  et  signa  quaedam  detracta 
lucis in proelium ferunt. Quodque praecipuum fortitudinis incitamentum  est, 
non causis, non fortuita conglobatio turmam aut cuneum facit,  sed  familiae 
et propinquitates; et in proximo pignora, unde  feminarum  ululatus  audiri, 
unde vagitus infantium. Hi cuique sanctissimi testes, hi maximi  laudatores. 
Ad matres, ad coniuges  vulnera  ferunt;  nec  illae  numerare  aut  exigere 
plagas pavent, cibosque et hortamina pugnantibus gestant. 
  VIII. Memoriae proditur  quasdam  acies  inclinatas  iam  et  labantes  a 
feminis restitutas  constantia  precum  et  obiectu  pectorum  et  monstrata 
cominus  captivitate,  quam  longe  impatienttius  feminarum  suarum  nomine 
timent,  adeo,  ut  efficacius  obligentur  animi  civitatum,  quibus  inter 
obsides puellae quoque nobiles imperantur... 
  IX. Deorum maxime Mercurium colunt,  cui  certis  diebus  humanis  quoque 
hostiis litare fac habent... 
  X. De minoribus rebus  principes  consultant,  de  maioribus  omnes,  ita 
tamen, ut ea quoque, quorum  penes  plebem  arbitrium  est,  apud  principes 
pertractentur. Coeunt,  nisi  quid  fortuitum  et  subitum  incidit,  certis 
diebus, quum  aut  inchoatur  luna  aut  impletur;  nam  agendis  rebus  hoc 
auspicatissimum initium credunt. Nec dierum numerum,  ut  nos,  sed  noctium 
computant; sic constituunt, sic condicunt; nox  ducere  diem  videtur...  Ut 
turbae placuit, considunt armati. Silentium per sacerdotes,  quibus  tum  et 
coercendi ius est, imperatur. Mox rex  vel  princeps,  prout  aetas  cuique, 
prout nobilitas,  prout  decus  bellorum,  prout  facundia  est,  audiuntur, 
auctoritate  suadendi  magis,  quam   iubendi   potestate.   Si   displicuit 
sententia,   fremitu   aspernantur;   sin   placuit,   frameas   concutiunt. 
Honoratissimum assensus genus est armis laudare. 
  XII. Licet apud concilium accusare quoque et discrimen capitis intendere. 
Distinctio  poenarum  ex  delicto.  Proditores   et   transfugas   arboribus 
suspendunt, ignavos et imbelles et corrore infames coeno ac  palude  iniecta 
insuper crate mergunt. Diversitas supplicii illuc respicit, tamquam  scelera 
ostendi oporteat,  dum  puniuntur,  flagitia  abscondi.  Sed  et  levioribus 
delictis pro modo poenarum equorum pecorumque  numero  convicti  mulctantur. 
Pars mulctae regi vel civitati, pars ipsi, qui  vindicatur,  vel  propinquis 
eius exsolvitur. Eliguntur in iisdem conciliis et principes,  qui  iura  per 
pagos vicosque reddunt. Centeni singulis ex plebe  comites  consilium  simul 
et auctoritas assunt. 
  XIII. Nihil autem neque publicae, neque privatae rei nisi  armati  agunt. 
Sed arma sumere non ante cuiquam moris quam civitas suffecturum  probaverit. 
Tum in ipso concilio vel principum aliquis, vel pater, vel propinquus  scuto 
frameaque iuvenem ornant. Haec apud illos toga, hic primus iuvaentae  honos: 
ante hoc domus pars videntur, mox reipublicae... 
  XIV. Quum ventum in aciem, turpe principi virtute vinci, turpe  comitatui 
virtutem principis  non  adaequare.  Iam  vero  infame  in  omnem  vitam  ac 
probrosum superstitem principi suo ex acie recessisse... 
  Principes pro victoria pugnant, comites pro principe... 
  Pignum quin imo et iners videtur sudore acquirere, quod  possis  sanguine 
parare. 
  XV. Quotiens bella non ineunt,  non  multum  venatibus,  plus  per  otium 
transigunt, dedidi somno ciboque,  fortissimus  quisque  ac  bellicosissimus 
nihil agens; delegata domus et penatium et agrorum cura  feminis  senibusque 
et infirmissimo cuique ex familia, ipsi hebent... 
  Mos est civitatibus ultro ac viritim conferre principibus vel  armentorum 
vel frugum, quod pro honore acceptum etiam necessitatibus subvenit.  Gaudent 
praecipue finitimarum gentium donis, quae non modo a singulis, sed  publicae 
mittuntur, electi equi, magna arma, phalerae  torquesque.  Iam  et  pecuniam 
accipere docuimus. 
                                 ПРИЛОЖЕНИЕ 
      ( 1. Genetivus subiectivus et obiectivus (родительный логического 
                          подлежащего и дополнения) 
  Выражение timor populi может  означать  “страх  народа”  и  “страх  перед 
народом”. Следовательно, при существительном отглагольном  или  сохраняюбщем 
глагольное значение  родительный  падеж  может  быть  логическим  подлежащим 
(subiectivus) или логическим дополнением (obiectivus). 
  Genetivus obiectivus употребляется при глаголах со значением:  “помнить”, 
“напоминать”, “забывать”, в  зависимости  от  прилагательных  со  значением: 
желающий, знающий,  помнящий,  участвующий,  обладающий,  полный.  Например: 
cupidus gloriae “жаждущий славы”. 
  По  существу  к  genetivus  obiectivus  восходит  genetivus  criminis   – 
родительный обвинения,  употребляемый  для  обозначения  правонарушения  или 
наказания:  accusare  proditionis  “обвинять  в  измене”,  capitis   damnare 
“приговаривать к смертной казни”. 
           ( 2. Genetivus possessivus (родительный притяжательный) 
  Genetivus  обычно  обозначает  лицо  или  предмет,  которому  что   -либо 
принадлежит.  Такой  genetivus  называется  possessivus:   libri   Ciceronis 
“сочинения Цицерона”. 
  Одним из видов genetivus possessivus является genetivus characteristicus, 
означающий лицо или предмет, который  обладает  определенным  свойством  или 
находится в определенном состоянии: Pecudis, non hominis  est  nescire.  “Не 
обладать знаниями – это признак скота, а не человека”. 
                         ( 3. Gevetivus qualitatis. 
  Родительный падеж может обозначать свойство  или  качество  предмета  или 
лица: vir  magnae  prudentiae  “человек  большого  ума”.  В  том  же  смысле 
употребляется  ablativus  qualitatis:  vir  magna  prudentia.  Однако   чаще 
ablativus  qualitatis  выражает  качества  преходящие  или   относящиеся   к 
внешности: Laeto animo sum. “Я нахожусь в веселом настроении”. 
                         ( 4. Genetivus partitivus. 
  При  превосходной  степени  прилагательных,  а  также  при  местоимениях, 
числительных употребляется беспредложный  родительный  разделительный  падеж 
множественного числа genetivus partitivus, обозначающий целое,  из  которого 
берется лишь часть. В русском языке в этом случае употребляются выражения  с 
предлогами из, среди,  между.  Например:  Gallorum  omnium  fortissimi  sunt 
Belgae “изо всех галлов самыми храбрыми являются бельги”; unus omnium  “один 
изо всех”; quis vestrum “кто из вас”. 
                     ( 5. Genetivus et ablativus pretii 
  Родительный цены обозначает  цену  предмета  при  глаголах  со  значением 
“ценить”  и  “стоить”,  а  также  при  глаголах,  обозначающих   “покупать”, 
“продавать”, “нанимать” и  т.п.  в  выражениях  типа:  tanti  “за  сколько”, 
pluris “дороже”, minoris “дешевле”; Homines sua parvi  pendunt.  “Люди  свое 
ценят дешево”. 
  В других случаях в  обозначении  цены,  а  также  при  выражениях  dignus 
“достойный” и indignus “недостойный” употребляется аблатив  цены,  ablativus 
pretii: Viginti talentis unam orationem Isocrates vendidit. “Исократ  продал 
одну (только) речь за двадцать талантов”. 
               ( 6. Ablativus separationis (аблатив отделения) 
  В  латинском  ablativus  соединились  функции  трех  латинских   падежей: 
собственно аблатива,  т.е.  отделительного,  орудийного  (instrumentalis)  и 
местного (locativus). Собственно аблатив имеет разные виды. 
  Ablativus separationis обозначает лицо  или  предмет,  от  которого  что- 
нибудь или кто-нибудь отделяется, удаляется: Magno me  metu  liberabis.  “Ты 
избавишь меня от великого страха”; causa desistere “отказаться от иска”. 
               ( 7. Ablativus originis (аблатив происхождения) 
  Ablativus originis обозначает  лицо,  от  которого  происходит  кто-либо: 
Venus Iove nata est et Diona. “Венера родилась от Юпитера и Дионы”. 
                 ( 8. Ablativus materiae (аблатив материала) 
  Аблатив может означать материал, вещество, из которого что-либо  сделано: 
Navis ex tabulis fabricatur. “Корабль делается из досок”. 
             ( 9. Ablativus auctoris (аблатив действующего лица) 
  К собственно аблативу по существу восходит ablativus auctoris,  поскольку 
он  обозначает  переход  действия  с  субъекта  на  объект  в  страдательном 
обороте. 
                ( 10. Ablativus instrumenti (аблатив орудия) 
  В орудийной функции ablativus близок к русскому  творительному  падежу  и 
обычно отвечает на  вопросы:  кем?  чем?  Ablativus  instrumenti  обозначает 
орудие или средство, при помощи которого совершается то или  иное  действие: 
Cornibus  tauri  se  tutantur.  “Быки  защищаются  рогами”;  memoria  tenere 
“помнить”, досл.: “держать памятью”. 
               ( 11. Ablativus modi (аблатив образа действия) 
  Ablativus modi обозначает способ, которым совершается  действие,  причем, 
когда имеется  определение,  то  обычно  употребляется  предлог  cum:  Duces 
silentio copias castris educunt. “Вожди в тишине выводят войско из  лагеря”; 
Litteras tuas magno  cum  gaudio  lego.  “Твое  письмо  я  читаю  с  большим 
удовольствием”. 
                  ( 12. Ablativus causae (аблатив причины) 
  Ablativus cause выражает причину действия или состояния: casu “случайно”, 
iussu “по приказу”. Dux victoria superbus erat. “Вождь был горд победой”. 
             ( 13. Ablativus limitationis (аблатив ограничения) 
  Ablativus limitationis обозначает, в каком отношении или  с  какой  точки 
зрения  ограничивается  данное  действие  или  состояние:  Poeta   Graecorum 
Aesopus nomine. “Один греческий поэт, по имени  Эзоп”.  Galli  omnes  lingua 
inter se differunt. “Все галлы различаются между собою языком”. 
                            ( 14. Ablativus loci 
  Ablativus loci  употребляется  в  беспредложных  сочетаниях  со  словами: 
locus, i m “место”, pars, partis f “часть”, totus, a, um  “весь”,  например: 
Hostes loco idoneo pugnant. “Враги сражаются на удобном месте”. 
  Dextra parte “по правую сторону”, tota Asia “во всей Азии”, terra marique 
“на суше и на море”. 
              ( 15. Ablativus comparationis (аблатив сравнения) 
  При сравнительной степени в случае пропуска союза quam “чем” в  латинском 
языке употребляется аблатив сравнения ablativus comparationis.  По-русски  в 
бессоюзной конструкции употребляется родительный падеж: 
  Quid veritetis dulcius habemus? “Что приятнее правды?” Quid dulcius, quam 
veritas, habemus? “Что приятнее, чем правда?” 
                   ( 16. Ablativus et accusativus temporis 
  Ablativus temporis, аблатив времени, обозначает, во сколько  времени  или 
когда что-либо произошло. Например: Roscius multis annis  Romam  non  venit. 
“Росций в течение многих лет не приходил в Рим”; die “днем”,  vere  “весной” 
и т.д.; primo Punico bello “во время первой Пунической войны”. 
  Accusativus temporis, винительный времени,  обозначает  продолжительность 
действия,  а  также  возраст:  Alexander  Magnus  Tredecim  annos   rogavit. 
“Александр Великий царствовал тринадцать лет”; Crassus quattuor et  triginta 
tum habebat annos. “Крассу было 34 года”. 
                   ( 17. Nominativus et accusativus duplex 
  Сочетание двух винительных падежей,  из  которых  один  является  падежом 
прямого  объекта,  а  другой  –  согласованным  с  ним  винительным  падежом 
предиката (существительного,  прилагательного).  Romani  Ciceronem  consulem 
creant  римляне  избирают  Цицерона  консулом.  Наиболее  часто  accusativus 
duplex  встречается  при  глаголах  vocare,  nominare,   appellare,   dicere 
(называть (кого  кем?  чем?  каким?);  putare,  existimare  считать;  creare 
избирать; facere делать. Латинскому винительному падежу предиката в  русском 
языке соответствует творительный. 
  Если  предложение,  содержащее  accusativus   duplex,   преобразуется   в 
страдательную  конструкцию,  то   оба   приглагольных   винительных   падежа 
заменяются именительными,  т.е.  возникает  конструкция  nominativus  duplex 
(двойной именительный) при страдательном залоге  глагола  сказуемого  Cicero 
consul creari Цицерон избирается консулом. В  русском  языке  именная  часть 
ставится в творительном падеже, хотя допускается и именительный. 
          ( 18. Accusativus extensionis (винительный протяженности) 
  Пройденное пространство, протяженность в пространстве  (на  вопросы:  как 
длинно?  как  широко?  как  глубоко?)  обозначает  accusativus  extensionis: 
Caesar milia passuum  viginti  procedit.  “Цезарь  проходит  двадцать  тысяч 
шагов”. 
          ( 19. Accusativus exclamationis (винительный восклицания) 
  Accusativus  exclamationis   употребляется   в   восклицаниях   и   часто 
сопровождается междометием: 
  O tempora, o mores! (Cic.) “О времена, о нравы!” 
  Urbem venalem! (Sall.) “Продажный город!” 
        ( 20. Dativus obiecti indirecti (дательный непрямого объекта) 
  Основная функция dativus – выражение непрямого дополнения при  ответе  на 
вопросы  кому?  чему?:  Civis  legibus  obtemperat.  “Гражданин   повинуется 
законам”. Многие  латинские  глаголы  имеют  иное  управление,  чем  русские 
глаголы того же значения. Например, глагол persuadere “убеждать”  требует  в 
латинском языке дательного падежа: persuadeo tibi “я убеждаю тебя”. 
  С dativus обычно сочетаются глаголы, имеющие приставки: ad-, ante-, con-, 
in-, ob-, post-, prae-, sub-, super-.  Например:  homo  animalibus  praestat 
“человек превосходит животных”. 
            ( 21. Dativus possessivus (дательный притяжательный) 
  Dativus posssessivus при глаголе esse  обозначает  лицо  или  предмет,  у 
которого что-либо присутствует или отсутствует: Mihi sunt  multi  amici.  “У 
меня много друзей”. 
            ( 22. Dativus auctoris (дательный действующего лица) 
  Dativus auctoris встречается в страдательных  оборотах:  duci  iam  dudum 
consilium captum est. “У вождя уже давно принято решение”. 
      ( 23. Dativus commodi et incommodi (дательный пользы и невыгоды) 
  Dativus commodi et incommodi обозначает лицо или предмет, на  пользу  или 
во вред которому что-либо совершается: Non scholae, sed vitae discimus.  “Мы 
учимся не для школы, а для жизни”. 
                   ( 24. Dativus finalis (дательный цели) 
  Dativus finalis служит для обозначения  цели  того  или  иного  действия: 
praesidio  “для  защиты”.  Обычно  dativus  finalis  встречается  в  обороте 
dativus duplex. 
               ( 25. Dativus duplex (двойной дательный падеж) 
  Dativus duplex представляет собой сочетание dativus commodi (incommodi) c 
dativus finalis: Caesar sex cohortes  castris  praesidio  reliquit.  “Цезарь 
оставил лагерю в качестве защиты шесть когорт”. 
                          ( 26. Обозначение городов 
  На вопрос где? В  единственном  числе  I  –  II  склонения  употребляется 
genetivus, в остальных случаях – ablativus:  Romae  “в  Риме”,  Corinthi  “в 
Коринфе”, Athenis “в Афинах”, Carthagine “в Карфагене”. 
  На вопрос куда? – accusativus:  Romam  “в  Рим”,  Corinthum  “в  Коринф”, 
Athenas “в Афины”, Carthaginem “в Карфаген”. 
  На вопрос откуда? – ablativus: Roma “из  Рима”,  Corintho  “из  Коринфа”, 
Athenis “из Афин”, Carthagine “из Карфагена”. 
                                 содержание 
Методические указания………………………………………………..3 
Статьи для домашнего чтения в первом  семестре…………………24 
Контрольная работа и методические указания к ее выполнению…33 
Тексты для домашнего чтения  второго семестра…………………..37 
Приложение……………………………………………………………42 
Страницы: 1, 2, 3, 4, 5, 6 
   
 |