Канцэптуальны аналіз часопіса "Студэнцкая думка"

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь

Беларускі дзяржаўны універсітэт

Факультэт журналістыкі

Кафедра гісторыі журналістыкі і літаратуры

Канцэптуальны аналіз часопіса “Студэнцкая думка”

Курсавая праца па гісторыі журналістыкі

студэнткі 3 курса 3 групы

Безмацерных Кацярыны Аляксандраўны

Навуковы кіраўнік

прафесар Слука Алег Георгіевіч

Мінск 2008

Змест

Уводзіны…………………………………………………….………..……..3

1.                 Часопіс “Студэнцкая думка” 1925 – 1935 гг.

1.1. Сітуацыя ў Заходняй Беларусі…………………………...…………4-5

1.2. Віленская “Студэнцкая думка”……………………………………..6-9

2. “Студэнцкая думка” часоў Перабудовы

2.1. Феномен Перабудовы………………………………………….....10-11

2.2. “Студэнцкая думка” напрыканцы 80-х-пачатку 90-х…………..12-13

3. “Студэнцкая думка” канца 90-х – 2000-х

3.1. Грамадска-палітычнае жыццё з 90-х і да нашага часу…………14-15

3.2. Папяровы часопіс да 2005 года…………………………………..16-21

3.3. Multimedia СМІ CDMAG………………………………………....22-23

Заключэнне……………………………………………………………...…24

Дадатак 1…… ………………………………………………………...…..25

Дадатак 2…………………………………………………………….…26-29

Спіс літаратуры………………………………………………………..30-31

Уводзіны

Моладзевая прэса Беларусы – прэса надзвычай заняпалая і неразвітая. Дадзены факт мяне, маладую асобую і студэнтку журфака, не можа не кранаць. Мною было праведзена сацыялагічнае даследаванне на тэму “стаўленне студэнтаў г. Мінска да беларускіх моладзевых друкаваных і інтэрнэт (онлайн) СМІ”[1], у выніку якога высветлілася, што  ў Беларусі няма НІВОДНАГА насамрэч уплывовага, насамрэч запатрабаванага і масавага выдання для моладзевай аўдыторыі.

Я студэнтка. Менавіта таму мной было абранае менавіта моладзевае СМІ “Студэнцкая думка”, якое, на мой погляд, адрозніваецца ад іншых студэнцкіх выданняў Беларусі,  мае даволі цікавую гісторыю і выходзіла ў свет у розныя эпохі.

Аб’ект майго даследавання – “Студэнцкая думка” 1924 -1935 гг.; часоў Перабудовы; з 1998 і па наш час. Мэта – зрабіць канцэптуальны аналіз выдання. Задачы - адзначыць асноўныя адрозненні між рознымі перыядамі выдання; паназіраць, як рэаліі, характарыстыкі, патрэбы часу адлюстроўваліся на старонках часопіса, на ягоным лёсе; вызначыць, што цікава студэнцкай аўдыторыі ў розныя часы і на цяперашні момант; зрабіць пэўныя высновы для сваёй далейшай журналісцкай дзейнасці, якая, спадзяюся, будзе працягвацца. 

1.Часопіс “Студэнцкая думка” 1924  -1935 гадоў.

1.1. Сітуацыя ў Заходняй Беларусі

У 1921 годзе частка тэрыторыі Беларусі адыходзіць да Польшчы (Гэта былі наступныя паветы: Берасцейскі, Беластоцкі, Сакольскі, Гарадзенскі, Ваўкавыскі, Пружанскі, Кобрынскі, Слонімскі, Баранавіцкі, Косаўскі, Пінскі, Стаўпецкі, Наваградскі, Нясвіжскі, Лідскі, Шчучынскі, Ашмянскі, Маладзечанскі, Вілейскі, Браслаўскі, Пастаўскі, Дзіснейскі і Глыбоцкі). Палякі называюць Заходнюю Беларусь “усходнія крэсы (ускраіна) Польшчы” і ўспрымаюць беларускую тэрыторыю як крыніцу таннай сыравіны, рабочай сілы і рынак збыту для польскай прамысловасці.

Вільня, аднак, была палітычным і культурным цэнтрам Заходняй Беларусі, яе неафіцыйнай сталіцай. Тут знаходзіліся сядзібы ўсіх беларускіх палітычных і грамадскіх арганізацый, працавала беларуская гімназія, беларускі музей, шэраг навуковых і культурна-асветных установаў, рэдакцыі газет і часопісаў.  Выходзілі сельскагаспадарчы часопіс “Саха”,  дзіцячы часопісы “Заранка”, “Пралескі”, моладзевы “Шлях моладзі”, гумарыстычны “Авадзень” і інш.

У Вільні “сярод беларускай студэнцкай моладзі беларускую працу праводзіў Беларускі Студэнцкі Саюз і Таварыства Прыяцеляў Беларусаведы. Яны ладзілі рэфераты, дыскусіі, канцэрты, прадстаўленні, экскурсіі”. [24; 192] Менавіта Беларускі Студэнцкі Саюз выдаваў часопіс “Студэнцкая думка”.

Але ж становішча Заходняй Беларусі ўвесь час змянялася да горшага, і напярэдадні другой сусветнай вайны колькасць культурна-асветніцкіх установаў у выніку шавіністычнае палітыкі польскіх уладаў значна зменшылася. Жорсткія захады робяць польскія ўлады па ліквідацыі беларускай мовы. Пачалося з забароны рабіць беларускія прадстаўленні, лекцыі, курсы. Далей – ліквідавалі гурткі і бібліятэкі. “Беларускаму Студэнцкаму Саюзу забаронена было ладзіць лекцыі на правінцыі і беларускія канцэрты ў Вільні, а ягоным сябрам насіць шапкі і значкі свае беларускае студэнцкае арганізацыі”.  [24;193 ] За выпісванне і чытанне беларускіх газет даваліся штрафы альбо біццё, пошта папросту не аддавала перыядычныя выданні падпішчыкам.Часопіс “Студэнцкая думка” заўважае на сваіх старонках, што цяжка цяпер моладзі з яе крохкай, яшчэ не аформленай псіхікай.  Тагачасную сітуацыю  апісвае так:  “Пасьля вайны і рэвалюцыі на Усходзе, пасьля падзелу Беларусі дужэйшымі суседзямі, пасьля патаптаньня імі найсьвяцейшага Ідэалу нашага народу – моладзь апынулася ў стане страшэннае духовае дэпрэсіі”, -  [ 1; 4]

Такім чынам, у 20-я - 30-я гады на тэрыторыі Заходняй Беларусі панаваў прыгнёт над беларускай культурай, ініцыятывы  беларусаў падаўляліся.

1.2. Віленская “Студэнцкая думка”

“Студэнцкая думка”, грамадска-навуковы і літаратурны часопіс беларускага студэнцтва, выходзіў у Вільні.  З 1924 па 1935 год з’яўляецца 15 нумароў.  Сярэдні аб’ём  выдання – 30 старонак.

У 20-я – 30-я гады студэнты Савецкай Беларусі навучаліся ў Беларускім дзяржаўным універсітэце, Сельска-Гаспадарчай Акадэміі ў Горы-Горках. Другім жа  беларускім студэнскім асяродкам была Заходняя Беларусь – у прыватнасці, Вільня. За мяжой – Польшча (а ў першую чаргу Варшава); Прага, дзе утварылася славутае на той час “Аб’яднанне Беларускіх Студэнскіх Арганізацыяў”; Рыга.

“Студэнцкая думка” выходзіць нерэгулярна. У рубрыцы “Хроніка” у №3(4) чытаем: “Па загаду п.Камісара Ураду на м.Вільню сканфіскаваны №2(3) “Студэнцкая думка” ” [2 ; 31]. Акрамя гэтага, існуюць фінансавыя праблемы, часопіс падтрымліваецца ахвяраваннямі. У 25-26 гадах “Студэнцкая думка” друкуе рэкламу украінскіх СМІ.

№ 1 распачынаецца вершам В.Курачыцкага:

 “Ідзі па дарозе і цернямі ўсланай;

І болю ня чуй, а ідзі бязустанна!

… Ідзі, ня спыняйся, - а дойдзеш да мэты,

Ня будуць ахвярай працоўныя леты

Твае! Так ідзі, Беларускі Народзе!

Да свету, свабоды! Бач! –

Сонца ўсходзе!..” [  1;1]

Верш досыць паказальны для ўсіх далейшых нумароў “Студэнцкай думкі”. Як бачым, часопіс ставіць сваёй мэтай падштурхоўваць да развіцця, дзеяння беларускую моладзь, не забывацца пра нацыянальную свядомасць: “Так ідзі, Беларускі Народзе!” Насуперак правілам арфаграфіі, гэтыя словы аўтар піша з вялікай літары: маўляў, не забывайцеся на годнасць, гонар нацыянальныя!

Звернемся да праграмнага артыкула ў №1, які яшчэ больш

 выразна акрэслівае пазіцыю, адлюстраваную ў вершы В. Курачыцкага.

 “ … Значыцца ў нашай працы мы ня будзем кіравацца партыйнасьцяй…

… Студэнская думка прадстаўляе агульны ідэйны кірунак адраджэнскае беларускае моладзі, а дзеля гэтага пры яе пасярэдніцтве ўся сьвядомая беларуская моладзь, ад студэнта высокае школы да малапісьменнага вясковага хлопца ці дзяўчыны, мае прыняць учасьце ў нацыянальнай беларускай працы, ў асьведамленьні сваіх несьвядомых братоў і сёстраў, арганізацыі і г.д.” [  1; 2-3]

 “Студэнцкая думка” не здрадзіць сабе і гэтай пазіцыі будзе прытрымлівацца да  самага апошняга нумару, 1935 года.

Гонар за сваю нацыянальнасць, адраджэнне Беларусі – гэтым прасякнуты шматлікія тэксты на самыя розныя тэмы. У артыкуле “Што чытаць па беларуску?” аўтар Язэп Сьветазар сцвярджае: “Наагул трэба адзначыць што, паміж славянамі мы не апошнія!” [1; 25] Альбо з’яўляецца такая навіна: “У Менску студэнты-беларусы выдалі часопісь “Белорусскій Студент” – парасейску! Шчыра пажадаем братом менскім наступныя № № выдаваць ужо на матчынай мове” [2; 31] Беларускі дзяржаўны універсітэт узгадваецца толькі аднойчы. Маючы цвёрдую нацыянальную пазіцыю, “Студэнцкая думка” не задаволеная БДУ. У №2 (9) ёсць артыкул “Труды Белорусского Государственного университета”: “Кожны, хто прачытае гэтыя вучоныя, універсітэцкія запіскі, прываблены й заінтрыгаваны іх галосным назовам, - будзе глыбока разачараваны: нідзе, ні ў адным артыкуле ён ня знойдзе тэмы, якая хоць чым-небудзь зачапіла-б Беларусь” [4; 27] І яшчэ адзіны цікавы факт у прыведзеным вышэй артыкуле: беларускіх студэнтаў у БДУ ў 1928 годзе было  ўсяго 29 %.

Свой  уклад унесла “Студэнцкая думка” у збор беларускіх народных твораў: часопіс не толькі грамадска-палітычны, але і літаратурны.  У № 1 (2) чытаем: “Душа народу, яго погляды, перакананьні, яго мудрасьць, - вабліча ягонае, - як ведама, заўсёды найбольш ярка і поўна выліваецца ў яго запраўдных творах, г.зн. песьнях, казках, легэндах, байках, прыказках і г.п.” Па просьбе часопіса ў рэдакцыю прыходзіць сабраны чытачамі фальклор. Напрыклад, народныя песні са слоў Любы М.  у № 3 (4)

У часопісе ёсць як крытычныя, літаратуразнаўчыя артыкулы,  так і арыгінальныя літаратурныя творы.  З арыгінальных -  перклады А. Салагуба, Лермантава,  вершы Арсеньевай, Каруся Каганца, Купалы, знакамітая паэма Міцкевіча “Дзяды” і невядомыя аўтары – М. Васілёк, М. Тулейка,  NN. Літаратуразнаўчыя артыкулы – “Вільня ў беларускай літэратуры” у №5 (6), агляд творчасці М.Чарота у №1 (11)… Напрыканцы 20-х становіцца заўважна, што ў часопісе ўсе меней літаратуры, а болей месца аддаецца на асвятленне дзейнасці студэнцкіх суполак. Па нешматлікіх фота можна зрабіць выснову, што студэнты пачатку дваццатага стагоддзя значна адрозніваліся па ўзросце ад сённяшніх. Тыя студэнты – ўжо дарослыя мужчыны і жанчыны.

У часопісе закранаецца жыццё Віленскага універсітэта, беларускіх студэнтаў у Польшчы і Празе. Напрыканцы 20-х з’яўляецца рубрыка “Студэнцкае жыццё”, дзе друкуецца шэраг нататак пра падзеі ў студэнцкім руху. Унікальную гістарычную інфармацыю пра студэнцтва змяшчае артыкул Ст. Станкевіча “Гісторыя Беларускага Студэнцкага Руху” у № 3 (10) і нарыс “З жыцця беларускага студэнцтва на чужыне” А. Клімовіча у №1(8)

Студэнцкая тэма цесна пераплецена з тэмай эміграцыі. “Злая доля, што сотні цэлыя беларускай моладзі выгнала далёка ўпрочкі дзеля здабываньня асьветы…” [4; 18] У № 3 (4)  ёсць верш аўтара пад псеўданімам Сумны (!) “Студэнт на чужыне” :

 “ … І ён у чужыне апынуўся,

Ды шчасця ўжо і тут няма,

Бо ў Беларусі ён радзіўся,

А без яе ўвесь сьвет турма”. [3 ; 24]

Змяшчаліся ў “Студэнцкай думцы” і сур’ёзныя навуковыя тэксты: “Дыялектыка і лёгіка” Ю.Пляханава, “Паходжаньне, старадаўнія весткі і антрапалёгічныя адзнакі Беларусаў” Міколы Ільяшэвіча…  У №4 (5) разбор  артыкула прафесара Карскага пра беларускую мову, у якім сцвярджаецца, што беларуская мова, як “самародная, самастойная і незалежная” існуе. Яшчэ раз падкрэслім, што шматлікія тэксты часопіса прасякнуты  ідэяй пра нацыянальную годнасць.

На пасадах галоўнага рэдактара-выдаўца знаходзіліся наступныя асобы – Адольф Зянюк,  Ігнат Гаголінскі, Янка Шутовіч, Мікалай Шкілёнак, М. Якімец

З 1924 да 1935 год адбываецца заканамерная эвалюцыя часопіса. У апошніх нумарах размяшчаюцца карціны беларускага мастака П.Сергіевіча. У №1(12) упершыню вокладка становіцца ілюстраванай. Пачынаючы з  №3(4),  з’яўляецца фота. У №1(12)  новы крок у шыхтоўцы: робяцца калонкі. У №3(14) назва  часопіса і змест дублююцца на англійскай мове, у №1 (15) – на польскай. Як бачым, часопіс пашырыў сваю аўдыторыю.

 “Студэнцкая думка” – унікальнае  моладзевае выданне 20-х – 30-х гадоў, што ставіла сваёй мэтай развіццё нацыянальнай самасвядомасці.  Сапраўды беларускае, яно цвёрда прытрымлівалася сваёй пазіцыі да самага канца і, наперакор нялёгкай сітуацыі ў Заходняй Беларусі, смела выкрыквала: “Так ідзі, Беларускі Народзе!”  

2.“Студэнцкая думка” часоў Перабудовы

2.1.         Феномен Перабудовы

“Перабудова. Галоснасьць. Праўда пра Леніна й Сталіна, Курапаты й Чарнобыль. Гісторыя й экалёгія…

70-гадовы камуністычны міт у сьвядомасьці юнага пакаленьня рухнуў за лічаныя месяцы. Яшчэ ў разгар перабудовы, у 1988, больш за 75% падлеткаў былі ўпэўненыя, што “Ленін – самы выбітны чалавек усіх часоў і народаў”, - але ўжо напрыканцы 1989 г. “савецкімі людзьмі” сябе лічылі толькі 20% зь іх.

… Нацыянальныя пачуцьці, якія ўвесь час праблісквалі ў фаерверках канца 80-х, натуральна ўпісваліся ў кантэкст пераменаў, і таксама ўспрымаліся юнай хваляй як належнае. Калі напачатку зьявы беларускага руху выглядалі хіба што мілымі дробязямі, дык чым далей, тым усё важней для гэтых дзяцей рабілася незалежнасьць і беларушчына”. [25; 16 ] Вось такі погляд у палітыка Павала Севярынца, не пазбаўлены, вядома, пэўнай суб’ектыўнасці.

Апытанне, праведзенае ў сярэдзіне 1993 года Інстытутам Працы і беларускай службай “Грамадская думка”, высветліла, што галоўнымі эмоцыямі моладзі першай паловы 90-х былі наступныя:

-надзея (36,7 %)

-спакой (22%)

-упэўненасць (13%)

-абыякавасць  (10,3 %)

-крыўда (7,2 %)

-безвыходнасць (5,2 %)

Рэформа палітычнай сістэмы распачалася ў 1988 годзе. Каб пашырыць унутрыпартыйную дэмакратыю, уводзяцца выбары на альтэрнатыўнай аснове. Аднак падчас жнівеньскага путчу КПБ паказвае, што ўжо няздольная падтрымліваць прагрэсіўныя пераўтварэнні ў грамадстве. 25 жніўня 1991 года Вярхоўны Савет прыпыніў дзейнасць партыі.

25 жніўня 1991 года Вярхоўны Савет БССР прыняў пакет рашэнняў аб незалежнасці, палітычнай і эканамічнай самастойнасці Беларусі. Дэкларацыя аб дзяржаўнай незалежнасці ператварылася ў канстытуцыйны закон. У Беларусі распачаўся новы этап развіцця.

Яшчэ ў 1990 годзе быў прыняты закон СССР аб грамадскіх арганізацыях. Згодна з ім, грамадзяне малі права засноўваць суполкі і партыі. Аднак закон спазніўся, бо гурткі па вывучэнні культуры, спадчыны і інш. пачалі стварацца значна раней. Палітычная партыя Народны фронт “Адраджэнне” быў заснаваны ў 1989 годзе. А вось некаторыя прыклады моладзевых суполак, колькасць якіх павялічвалася хуткасна (вядома, моладзі ўласціва злучацца па інтарэсах!): “Зьніч”, культурна-асветніцкая суполка пры Мінскім інстытуце культуры; Канфедэрацыя беларускіх суполак, незалежнае, грамадска-палітычнае згуртаванне моладзі; Задзіночанне беларускіх студэнтаў, створанае пры Сацыял-Дэмакратычнай Грамадзе; “Чырвоны Жонд”, анархісцкая суполка, што ператварала палітыку ў гумарыстычны перформанс, Партыя Аматараў Піва, сугучная “Жонду”…

Факт стварэння суполак і аб’яднанняў быў паказальным: ён сведчыў пра  дэмакратычнасць у грамадстве, стварэнне плюралізму меркаванняў.

2.2.         “Студэнцкая думка” напрыканцы 80-х – пачатку 90-х

У 1988 годзе згуртаванне “Сьвітанак”, што існавала пры Беларускім тэхналагічным інстытуце, аднаўляе віленскую “Студэнцкую думку”, толькі цяпер у Мінску. (Натуральна, што кожнае згуртаванне, кожная суполка мела сваё выданне). У адрозненні ад віленскай, гэтая “Студэнцкая думка” пазіцыянуе сябе як грамадска-палітычны ды культуралагічны  часопіс.

У №1 мінскія студэнты  паведамляюць, што “адчуваюць сябе нашчадкам1 тых барацьб1тоў-студэнтаў, як1я ў варунках заняволенай буржуазнай Польшчаю Заходняй Беларус1 будз1л1 заспаную нацыянальную сьвядомасьць беларусаў”[2].  [9; 1]

У рэдакцыйны склад уваходзілі А.Гуркоў, А.Кавальчук, Г.Аніськова, А.Трусаў, С.Ладуцька, Ф.Швайбовіч, І.Міхно, С.Вітушка, З.Вайцяховіч, Г.Барвенава, А.Рагуля, А.Сабаленка, У.Селядцоў і інш. Цікава, што №2 і №3 быў прафінансаваны беларускім паэтам Анатолем Сысом.

У №1 з’яўляецца артыкул Алеся Гуркова “Здавайма іспыты па-беларуску!” Увогуле, у чосопісе перыядычна размяшчаюцца артыкулы на “беларускамоўную тэматыку”: “Беларускі іменьнік”, складзены Альгердам Пакалюбовічам, “Матар’ялы да трасянка-беларускага слоўніка”,  руска-беларускі слоўнічак турыстычнай лексікі … Як бачым, адна з задач часопіса – дапамагчы моладзі вывучыць беларускую мову і  распачаць размаўляць на ёй у паўсядзённасці.

У “Студэнцкай думцы” 80-х – 90-х значна меней літаратуры, чым у віленскай. (Зрэшты, часопіс ужо і не пазіцыянуе сябе як літаратурны) Але, напрыклад, да №4 дадаецца кніжачка-самвыдат “Вандэя навыварат”. У №1 за люты 1992 года - вершы Уладзіміра Жылкі, Максіма Багдановіча, Сокалава-Воюша.

Страницы: 1, 2